Trại tập trung Auschwitz (Konzentrationslager Auschwitz) là trại lớn nhất trong các trại tập trung của Đức Quốc xã. Trại này được đặt tên theo thành phố Oswiecim gần đó, cách Krakow 50km về phía Tây, cách Thủ đô Warszawa 286km. Trong thời kỳ Đức Quốc xã chiếm đóng Ba Lan năm 1939, Oswiecim sáp nhập vào Đức và đổi tên thành Auschwitz.
Khu tổ hợp trại tập trung này bao gồm 3 trại chính: Auschwitz I - trung tâm hành chính; Auschwitz II (Birkenau) - trại hủy diệt (Vernich-tungslager); Auschwitz III (Monowitz) - trại lao động. Ngoài ra còn có khoảng 40 trại vệ tinh, một số nằm cách các trại chính hàng chục cây số.
Trại tập trung của Đức Quốc xã tại Auschwitz - Birkenau là một vết tích ghi lại hành vi giết người tàn khốc và đau thương trong lịch sử nhân loại, nơi đã xảy ra những cuộc tàn sát, khủng bố kinh khủng và đồi bại nhất đốì với nền văn hóa châu Âu thời kỳ đó.
Sau khi tiến chiếm Ba Lan ngày 1-9-1939, Phát xít Đức lập tức thiết lập nên những trại tập trung trong những vùng họ chiếm đóng. Trại tập trung Auschwitz bắt đầu được sử dụng vào ngày 14-6-1940, và mãi đến ngày 27- 1-1945 mới được giải phóng.
Trại tập trung Auschwitz là cỗ máy diệt chủng lớn nhất của chế độ phát xít Đức với một triệu đến 1,5 triệu người bị giết, trong đó đa số là người Do Thái. Họ bị giết trong các phòng hơi ngạt và lò thiêu ngay khi đặt chân đến trại Auschwitz. Một số khác chết vì đói, bệnh tật hay cạn kiệt sức lực trong các hình thức lao động khổ sai trong trại này.
Tại trại tập trung này, quân Phát xít Đức đã tàn sát hơn một triệu người Do Thái, 150.000 người Ba Lan, 15.000 tù binh Liên Xô (cũ) và hàng chục ngàn người khác thuộc nhiều quốc gia. Trong số đó, có rất nhiều nhân tài đã bị giết chết, kể cả những tu sĩ người Ba Lan gốc Do Thái...
Birkenau nằm cách Auschwitz 3km và còn được gọi là Auschwitz II. Khi lượng người Do Thái được chở đến đây ngày càng tăng thì ss đã quyết định di dời toàn bộ dân cư ở Birkennau để xây dựng một trại tập trung mới lớn hơn. Auschwitz II được xây dựng năm 1941 bằng chính sức lao động của tù nhân ở Auschwitz I. Hằng ngày họ được chở đến đây để dựng khu trại tập trung mới này và tối lại trở về Auschwitz I.
Birkenau rộng hơn Auschwitz rất nhiều, nhưng điều kiện sống và sinh hoạt ở đây cũng tồi tệ hơn nhiều. Bên trong những khu nhà của trại tập trung Birkenau là những khung giường 3 tầng cho nhiều người, đệm chỉ là một lớp rơm mỏng...
Đài tưởng niệm các nạn nhân của Auschwitz - Birkenau được xây dựng phía cuối những đoạn đường ray của những con tàu chở tù nhân đến Birkenau - cũng là đoạn cuối của nhiều kiếp người...