Hồ Bán Nguyệt nằm ngay giữa lòng thị xã Hưng Yên, điểm xuyết cho đô thị một nét duyên dáng trong khung cảnh phố phường buôn bán sầm uất. Dáng hồ cong như hình trăng khuyết cho nên đặt tên là Hồ Bán Nguyệt. Đây là khúc bỏ lại của sông Hồng sau khi đổi dòng.

Cách đây khoảng hơn 1000 năm, một nhánh sông Hồng chảy từ Đằng Châu qua cửa Càn xuống cống Vân Tiêu đổ nước ra cửa Luộc. Khu vực Phố Hiến khi đó là bãi bồi vùng cửa sông rộng lớn. Vào thời ấy cửa Càn, biển rộng sóng to, thuyền bè thường bị đắm. Cũng vì lẽ đó mà Phố Hiến có nhiều đền miếu thờ các vị thần sông nước. Nhánh sông Hồng nay bị phù sa lấp dần, để lại hàng loạt các hồ đầm suốt từ Đằng Châu tới Nễ Châu, trong đó có Hồ Bán Nguyệt.

Hồ Bán Nguyệt, phong cảnh nên thơ, nước trong xanh, phẳng lặng, bốn bề cây cối xanh um, mát dịu. Một bên là phố Nguyệt Hồ, một bên là đê Đại Hà. Không gian khoáng đãng, dịu êm giữa phố thị là nguồn thi hứng cho những tao nhân mặc khách. Kia hồ là cảnh hữu tình, khi soi xuống hồ thì có nguyệt Mà nguyệt vốn kho vô tận, ngửng trông lên còn nguyệt ấy là hồ.

Năm 1905, Tổng đốc Lê Hoan tổ chức thi thơ vịnh Kiều ở Tao đàn Hưng Yên, bên cạnh hồ Bán Nguyệt, để lại nhiều giai thoại văn chương lý thú. Hồ được sửa sang nhiều lần.