Công viên lịch sử quốc gia Chaco, bang New Mexico, Mỹ

16:57 | 01/02/2018

Công viên lịch sử quốc gia Chaco nằm ở phía Tây Bắc New Mexico, giữa Albuquerque và Farmington. Chaco Canyon là một trung tâm lớn của nền văn hóa Pueblo cổ đại, nằm bên trong lưu vực sông San Juan, trên đỉnh cao nguyên Colorado rộng lớn, bao quanh bởi các dãy núi Chuska ở phía Tây, dãy núi San Juan ở phía Bắc và dãy núi San Pedro ở phía Đông.

công viên lịch sử Chaggo

Nền văn minh Anasazi của người Pueblo xuất hiện khoảng thế kỷ thứ 12 trước công nguyên, và vẫn còn được biết đến vđi những kiến trúc xây dựng bằng đá và gạch. Kiến trúc này đã phát triển thành chung cư cao tầng mà thường chỉ có thể đi vào bằng dây thừng hoặc thang.

Những di tích của nền văn minh Anasazi tập trung chủ yếu ở khe núi Chaco dài 24km rộng 1.600m. Một điều đáng chú ý là những công trình mà họ xây dựng có trình độ kĩ thuật rất cao, những cao ốc xuất hiện sau hàng trăm năm mới có thể so sánh được. Những công trình của họ được xây dựng từ 2 đến 4 tầng, được gọi là những Pueblo. Mỗi Pueblo có hàng trăm phòng, nhiều nhất là Pueblo Bonito lên đến hơn 700 phòng và những Kivas (phòng nằm trong lòng đất được gọi là Kivas, được sử dụng vào các nghi lễ tôn giáo). Những người Anasazi đã sự dụng một lượng lớn đá và gỗ để xây dựng những công trình của mình, theo các nhà nghiên cứu ước tính khoảng 215.000 cây gỗ đã được vận chuyển từ khoảng cách hơn 80km chỉ để xây những công trình chính trong hẻm núi Chaco.

Vào năm 1050, những người sông trong khe núi này đã có khả năng sáng tạo vượt bậc. Qua mấy chục năm phát triển, họ tạo ra 12 trấn nhỏ xinh đẹp đặc sắc. Nơi đây dần dần hình thành trung tâm tôn giáo, chính trị và thương nghiệp của người Anasaki mà sau này được các nhà khảo cổ học gọi là "hiện tượng Chaco". Nếu tính cả số người sống ở xung quanh khe núi thì nhân khẩu ở đây lên tới trên 5.000 người. Với một bộ tộc trong xã hội thời kỳ đồ đá, sinh sông ở nơi hoang vắng như vậy thì con số 5.000 người là cực kỳ lớn. Hơn nữa, kiến trúc nhiều tầng mà họ sinh sống được gọi là "Ngôi nhà lớn" có trình độ kỹ thuật rất cao siêu, chỉ những cao ốc xuất hiện sau hàng trăm năm trong các đô thị lớn mới có thể so sánh được.

Mỗi một "Ngôi nhà lớn" đều được dùng hàng chục tấm đá lớn và hơn 2 vạn cột gỗ tùng hoặc gỗ vân sam dựng thành. Lúc đó, không có gia súc thồ và công cụ vận tải có bánh, do vậy, tất cả những vật liệu này đều phải vận chuyển bằng sức người suốt quãng đường dài 5,6km. Những kiến trúc này thể hiện công nghệ làm gạch đá cực kỳ độc đáo. Mỗi viên đá vật liệu đều được đục đẽo theo một yêu cầu nhất định, giữa chúng được gia cô"bằng một lớp bùn mỏng, những phiến đá nhỏ được xếp bên trên. Các kiến trúc này cùng với cảnh sắc tự nhiên tươi đẹp đã hòa quyện với nhau tạo thành một thể hoàn mỹ tuyệt vời.

Sự hoành tráng nhất trong "Ngôi nhà lớn" là một kiểu kiến trúc năm tầng hình chữ D, bên trong có khoảng 800 gian phòng, chiếm 60 mẫu đất Anh.

"Ngôi nhà lớn" còn có phòng hình tròn, có vị trí đặc biệt trong đời sống của người Anasaki. Có người qua khảo cứu phân tích cho rằng đây là nơi tiên hành nghi lễ tôn giáo hoặc tiến hành lễ bái; cũng có người phỏng đoán nó là nơi cho người ngủ trọ, và là nơi đàn ông tập trung tiêu khiển. Mỗi một phòng đều có mái hình tổ ong được ghép bằng gỗ. Trên đỉnh nóc nhà, người ta dùng đất và đá vụn nhét kín. Cửa vào duy nhất của gian phòng được bốtrí trên mái để đàn ông theo cầu thang vào trong nhà. Trên nền Iihà còn có một hốthần chuyên dùng để cho tinh linh ma quỷ ra vào. Không khí trong lành được dẫn vào nhà theo một đường ống bằng đá. Gian lớn nhất là gian "khải ốc", đường kính 19m, độ sâu 4,5m. Hiệu quả truyền âm thanh trong phòng rất tốt, nói thầm từ góc này âm thanh truyền tới được góc kia, hắt hơi một cái sẽ gây ra tiếng động gần như sấm.

Mỗi một gia đình đều sử dụng một gian phòng trong "Ngôi nhà lớn", ngoài các phòng dùng để nấu nướng ăn ở ra còn có kho, chuồng gà, phòng chứa rác, thậm chí còn làm nhà táng. Nhà ở nhìn chung dài 3,5m; cao 2,5m; tường được trát bằng bùn xám, trên tường có nhiều bức họa và để giảm bớt tốc độ tỏa nhiệt vào mùa đông, cửa sổ, cửa ra vào mở rất nhỏ. Trong nhà đốt lửa sưởi ấm, do không có ông khói nên trên nóc nhà đều có lớp bồ hóng dày.

Những đồ gốm tìm thấy khi khai quật "Ngôi nhà lớn", có không ít đồ được làm phỏng theo hình dáng các con vật và vẽ những hình trắng đen, rất rõ nét sáng sủa. Người Anasaki đã làm ra những đồ trang sức rất tinh xảo, nguyên liệu là đá xanh, vỏ trai, vỏ sò, ngoài ra họ còn tết những cái làn, cái giỏ bằng cỏ rất đẹp. Người Anasaki không chỉ biết đánh trông gõ nhịp, thổi tiêu, sáo (được làm bằng xương chim) mà họ còn vẽ lên tường những hình vẽ rất trừu tượng.

Đến năm 1150, cũng chính là thời điểm quan trọng đạt tới đỉnh cao của sự phồn vinh và hùng mạnh nhất của người Anasaki, văn hóa Chaco lại bắt đầu suy giảm một cách thần bí. Người Anasaki đã rời bỏ quê hương của mình vì những lý do mà đến nay vẫn chưa có lời giải đáp. Nhiều chuyên gia cũng như người Pueblo hiện đại - người coi người Pueblo cổ đại như tổ tiên của mình tin rằng, nạn phá rừng và hạn hán đã tạo nên xung đột nội bộ và chiến tranh khiến cho người Pueblo phải bỏ đi.


Cũ hơn Mới hơn