Bắc Giang một trong những cái nôi sinh tụ và phát triển đầu tiên của người Việt, luôn gắn chặt với lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc, được mệnh danh là “vùng đất cổ”, có nhiều danh lam thắng cảnh nổi tiếng và các lễ hội đặc sắc. Bài viết xin giới thiệu đến quý độc giả những lễ hội mùa xuân nổi tiếng ở Bắc Giang:
Lễ hội Xương Giang
Hằng năm được tổ chức vào 2 ngày 6 và 7 tháng Giêng âm lịch tại sân vận động thị xã Bắc Giang và dâng hương tưởng niệm các anh hùng nghĩa sĩ Lam Sơn ở thành Xương Giang thuộc ngã ba Quán Thành. Lễ hội Xương Giang tái hiện một phần chiến thắng của nghĩa quân Lam Sơn dưới sự chỉ huy của dũng tướng Trần Nguyên Hãn, phản ánh cuộc chiến hào hùng chống ngoại xâm của dân tộc ta. Trong ngày hội, từng đoàn người với cờ, trống, biểu ngữ giăng khắp các ngả đường. Tại sân vận động thanh niên nam nữ thi cắm trại, đoàn nghệ thuật tái hiện tại cuộc công thành Xương Giang thắng lợi năm xưa: Lễ đọc “Đại cáo bình Ngô”, lễ xuất quân.
Lễ hội Tiên Lục
Hằng năm lễ hội được tổ chức vào các ngày mồng 9 tháng Giêng, 20 tháng 5, 20 tháng 8 và 20 tháng 11 âm lịch, tại xã Tiên Lục, huyện Lạng Giang. Trong đó ngày hội mồng 9 tháng Giêng cũng là ngày hội xuân nên đông vui nhất. Du khách về thăm hội Tiên Lục không chỉ được xem trò vui mà còn được chiêm ngưỡng vẻ đẹp của xóm làng, của cây dã hương ngàn năm tuổi, bên cạnh mái đình Viễn Sơn. Hội Tiên Lục diễn ra chủ yếu ở khu vực đình cây dã hương, đình Thuận Hóa, chùa Phục Quang và đình Tiên Lục. Hội tháng Giêng bắt đầu từ 1 giờ sáng ngày mồng 9 tháng Giêng và lễ khai thanh rồi đến lễ tranh chiêng, tranh trống giữa làng. Tiếp đến là lễ rước kiệu vào đền, rồi làm lễ tế thần Cao Sơn. Sau lễ là các trò chơi: thi cướp cầu, thi cỗ, thi kéo chữ, kéo co, chọi gà...
Lễ hội Cầu Vồng
Diễn ra hằng năm vào ngày 15 tháng Giêng âm lịch tại đình Cầu Vồng, xã Song Vân, Tân Yên. Lễ hội gắn với truyền thống thượng võ của đồng bào Yên Thế đã nổi danh từ hằng trăm năm trước trong câu ca dao: “Trai Cầu Vồng, Yên Thế, gái Nội Duệ, Cầu Linh.”
Lễ hội Y Sơn
Đền Y Sơn cứ 3 năm mở hội lớn một lần trong 3 ngày: 15, 16 và 17 tháng Giêng âm lịch. Các năm khác tổ chức 1 ngày vào ngày Tết Thượng Nguyên (rằm tháng Giêng), còn gọi là hội Phu nhân Thánh Mẫu. Lễ hội Y Sơn được tổ chức tại xã Hòa Sơn, huyện Hiệp Hòa. Lễ hội có những nghi thức cổ truyền được tổ chức khá chặt chẽ: ngày 15 tất cả các giáp rước kiệu, cờ quạt, chiêng trống tập trung về đền, rồi rước sang chùa. Ngày 16, tướng và quản tượng lên voi xe (voi giả có gắn bánh xe để đẩy đi được) vào chùa lễ Phật, tiếp đến là lễ “cuốn cờ đập đất” và “kéo chữ”. Ngày 17 là ngày vui nhất có nhiều trò chơi dân gian, đánh đu, đánh cờ người, diễn tuồng, hát chèo...
Lễ hội chùa La
Còn gọi là chùa Đức La, hay chùa Vĩnh Nghiêm. Lễ hội hằng năm diễn ra vào ngày 14-2 âm lịch. Đây là hội chùa giỗ tổ Trúc Lâm, vì vậy mang tính chất giỗ tổ nhiều hơn là hội. Tổ Trúc Lâm ở chùa Vĩnh Nghiêm gồm 3 vị: Giác Hoàng Điều Ngự Trần Nhân Tông, Thiền sư Pháp Loa và Thiền sư Huyền Quang, được nhiều người biết đến qua nội dung tấm bia đặt trong nhà tổ đệ nhất.
Lễ hội Bổ Đà
Diễn ra từ ngày 16 đến 18 tháng 2 âm lịch hằng năm tại khu vực núi Bổ Đà, xã Tiên Sơn, huyện Việt Yên. Lễ hội Bổ Đà gắn liền với các truyền tích dân gian được lưu giữ trong nhiều thế kỷ. Đó là truyền tích về Thạch tướng quân hiệu là Chuyển Hùng Thạch Đại vương đã giúp Hùng Tạo Vương đánh đuổi giặc Man, được thờ ở đền Hạ, đền Trung và đền Thượng. Đến ngày hội, đền, chùa Bổ Đà đều mở cửa, cắm cờ đại, cờ ngũ hành rực rỡ trong tiếng chiêng, trống phách rộn ràng. Không khí lễ hội tưng bừng với các nghi thức tế lễ rước sách và các trò chơi dân gian.
Lễ hội Yên Thế
Tổ chức tại Phồn Xương, đại bản doanh của nghĩa quân Yên Thế do Đề Thám trực tiếp chỉ huy trong những năm cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX. Hằng năm lễ hội Yên Thế diễn ra vào ngày 16-3 âm lịch. Từ các làng quê chung quanh, người người lũ lượt kéo nhau trẩy hội, quần áo chỉnh tề, tham gia hội hóa trang, diễu hành và tái hiện cuộc khởi nghĩa Yên Thế, múa Kỳ Lân. Sau lễ là hội, các trò vui chơi, giải trí được tổ chức.
Lễ hội đền Suối Mỡ
Diễn ra ở cả đền Thượng, đền Trung và đền Hạ. Đền Hạ là nơi tập trung đông nhất. Đây là lễ hội cầu mùa màng bội thu, bởi đền Suối Mỡ là nơi thờ Công chúa con gái vua Hùng thứ 16 (Hùng Định Vương), người có công giúp dân làm ruộng, xây dựng cuộc sống, là vị nữ thần nông nghiệp của cư dân nông nghiệp cổ xưa. Trong ngày hội đền diễn ra lễ tế theo tục lệ rất trang nghiêm. Sau lễ là phần hội, dân làng mở các trò vui chơi như đấu vật, bắn cung, hát chầu văn... Hội đền Suối Mỡ diễn ra trong 2 ngày 30-3 và 1-4 âm lịch hằng năm tại xã Nghĩa Phương, Lục Nam.